Kars, Türkiye’nin en doğusunda, tarih ve kültürün iç içe geçtiği eşsiz bir şehirdir. Binlerce yıllık geçmişiyle farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış olan bu topraklar, hem mimari hem de doğal güzellikleriyle dikkat çeker. UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki Ani Harabeleri’nden, Osmanlı ve Rus döneminden kalan taş yapılarla süslü şehir merkezine kadar her adımda başka bir hikâye ile karşılaşılır. Kış aylarında beyaza bürünen Kars, masalsı atmosferi ve meşhur Sarıkamış kristal karıyla ziyaretçilerini büyüler.
Doğu Ekspresi’nin romantik yolculuğuyla ünlenen şehir, sadece tarihi değil, mutfağıyla da ilgi çeker. Gravyer peyniri, kaz eti ve yöresel tatlılar, Kars mutfağının en bilinen lezzetleridir. Çıldır Gölü’nde atlı kızakla gezmek, Boğatepe Köyü’nde peynir tadımı yapmak ya da Kars Kalesi’nden gün batımını izlemek, bu şehri keşfetmenin unutulmaz anlarındandır. Kars, dört mevsim farklı güzellikler olan özel bir il olmaktadır.
1. Sarıkamış Katerina Av Köşkü
Sarıkamış’ın Çamurlu köyü yakınlarında yer alan Katerina Av Köşkü, 19. yüzyılda Rus Çarı II. Nikolay’ın eşi Katerina için yaptırılmıştır. Ahşap ve taş mimarinin bir araya geldiği yapı, ormanlık alan içinde etkileyici bir manzaraya sahiptir. Kış aylarında beyaz örtüyle çevrelenen köşk, fotoğrafçılar ve tarih meraklıları için cazip bir durak olur. Köşkün etrafındaki yürüyüş yolları, doğayla baş başa vakit geçirmek isteyenler için idealdir.
Yapı zamanla bakımsız kalsa da hâlâ ihtişamını korumaktadır. Ziyaretçiler, köşkün odalarını ve dış cephesindeki detaylı işçiliği yakından inceleyebilir. Burada dolaşırken, 19. yüzyıl Rus aristokrasisinin izlerini hissetmek mümkündür. Sarıkamış’ın soğuk ama huzurlu atmosferiyle birleşen köşk, bölgeye gelenlerin hafızasında derin izler bırakır. Tarih ve doğa ile iç içe bir deneyim arayanlar için özel bir duraktır.
2. Ebu'l Hasan Harakani Türbesi
Ebu’l Hasan Harakani Türbesi, Kars şehir merkezinde, Kars Kalesi’nin hemen yakınında yer alır. 11. yüzyılda yaşamış olan mutasavvıf Ebu’l Hasan Harakani, Anadolu’da tasavvufun önemli öncülerinden biridir. Türbe, sade mimarisi ve huzur veren atmosferiyle dikkat çeker. Ziyaretçiler, hem manevi bir yolculuk yaşamak hem de tarihi bir şahsiyetin hatırasına tanıklık etmek için buraya gelir.
Türbenin etrafındaki avlu ve çevre düzenlemesi, ziyaretçilere sakin bir ortam sağlar. İçerideki sanduka ve kitabeler, Harakani’nin hayatına ve öğretilerine ışık tutar. Türbe, özellikle inanç turizmi açısından Kars’ın önemli merkezlerinden biridir. Maneviyatı hissetmek isteyenler, burada sessizlik içinde dua edebilir veya tarihi atmosferin tadını çıkarabilir. Bu alan, hem yerli hem yabancı ziyaretçilerin ilgisini çeker.
3. Kümbet Camii
Kümbet Camisi, Kars’ın simge yapılarından biridir ve Selçuklu dönemine uzanan tarihi ile dikkat çeker. İlk olarak 10. yüzyılda kilise olarak inşa edilmiş, Anadolu Selçukluları döneminde camiye dönüştürülmüştür. Yapının mimarisinde hem Ermeni hem İslam etkileri görülür. Sekizgen planlı gövdesi ve kubbesi, bölgedeki taş işçiliğinin en güzel örneklerindendir.
Cami, zaman içinde çeşitli restorasyonlar geçirmiştir. İç mekânda yer alan mihrap ve süslemeler, ziyaretçilerin ilgisini çeker. Yapı hem ibadet hem de turistik ziyaretler için açıktır. Tarih ve mimari meraklıları için Kümbet Camisi, Kars’ta mutlaka görülmesi gereken yerler arasında yer alır. Hem geçmişin izlerini taşır hem de farklı kültürlerin bir arada yaşadığı bir dönemin tanığıdır.
4. Ani Ören Yeri
Ani Ören Yeri, Türkiye-Ermenistan sınırında yer alan ve “1001 Kilise Şehri” olarak bilinen tarihi bir yerleşimdir. Orta Çağ’da önemli bir ticaret ve kültür merkezi olan Ani, surlarla çevrili geniş bir alana yayılır. İçinde kiliseler, camiler, katedraller ve saray kalıntıları bulunur. Ziyaretçiler burada adeta zaman yolculuğuna çıkar.
Ani, 2016 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınmıştır. Özellikle Tigran Honents Kilisesi, Büyük Katedral ve sur kapıları, ziyaretçilerin en çok ilgisini çeken yapılardandır. Arpaçay Nehri’nin kıyısındaki bu ören yeri, hem tarihi hem de doğal güzellikleri bir arada barındırır. Fotoğrafçılık, tarih ve arkeoloji meraklıları için eşsiz bir keşif alanıdır.
5. Kars Müzesi
Kars Müzesi, şehir merkezinde yer alır ve bölgenin binlerce yıllık tarihini gözler önüne serer. Arkeolojik, etnografik ve taş eserler bölümlerinden oluşur. Burada Urartu, Selçuklu, Osmanlı ve Rus dönemlerine ait eserleri görmek mümkündür. Müze, Ani Harabeleri’nden çıkarılan birçok tarihi parçayı da barındırır.
Ziyaretçiler, müzede sergilenen objeler sayesinde Kars’ın kültürel zenginliğini yakından tanır. Etnografya bölümünde yöre halkının günlük yaşamına ait eşyalar, kıyafetler ve el sanatları örnekleri yer alır. Müze, hem yetişkinler hem de öğrenciler için eğitici bir duraktır. Tarihi seven herkesin Kars’ta ilk uğraması gereken yerlerden biridir.
6. Kars Taş Köprü
Taş Köprü, 1725 yılında inşa edilmiş olup Kars Çayı üzerinde yer alır. Üç kemerli yapısıyla klasik Osmanlı köprü mimarisini yansıtır. Köprünün siyah kesme taştan yapılmış olması, ona farklı bir estetik kazandırır. Özellikle kış aylarında çevresindeki kar manzarasıyla büyüleyici bir görünüm ortaya çıkar.
Tarihi dokusunu koruyan köprü, şehir içinde kolayca ulaşılabilecek bir konumdadır. Hem yayaların hem de araçların kullanabildiği bu köprü, geçmişten bugüne şehrin önemli geçiş noktalarından biri olmuştur. Fotoğraf çekmek ve kısa bir yürüyüş yapmak için ideal bir duraktır.
7. Tigran Honents Kilisesi
Tigran Honents Kilisesi, Ani Ören Yeri’nde yer alan ve 1215 yılında inşa edilmiş bir Ermeni kilisesidir. İç duvarlarında yer alan freskler, İncil’den sahneleri ve dönemin sanat anlayışını yansıtır. Kilise, Ani’nin en iyi korunmuş yapılarından biridir.
Mimarisinde taş işçiliğinin zarif örnekleri görülür. Freskler, yüzyıllar geçmesine rağmen renklerini büyük ölçüde korumuştur. Ziyaretçiler, hem sanatsal hem de tarihi açıdan değerli bu yapıyı gezerken, Orta Çağ Hristiyan sanatının etkileyici atmosferini hisseder.
8. Arpaçay Kütük Ev
Arpaçay ilçesinde bulunan Kütük Ev, ahşap mimarisi ve doğayla uyumlu görünümüyle bilinir. Kış aylarında karlar altında adeta bir masal evi görünümü kazanır. Bölgeyi ziyaret edenlerin dinlenip sıcak içeceklerini yudumlayabileceği bir mekândır.
Yazın ise göl ve doğa manzarası eşliğinde vakit geçirmek isteyenler için idealdir. Kütük Ev, hem fotoğraf çekmek isteyenler hem de huzurlu bir ortam arayanlar için cazip bir noktadır.
9. Gazi Ahmet Muhtar Paşa Konağı
19. yüzyılda inşa edilen bu konak, Osmanlı-Rus Savaşı’nda önemli bir rol oynamış Gazi Ahmet Muhtar Paşa’ya aittir. Taş mimarisi ve dönemin yaşam tarzını yansıtan odalarıyla dikkat çeker.
Konak, günümüzde müze olarak hizmet verir. Ziyaretçiler burada hem tarihi atmosferi hisseder hem de döneme ait eşyaları yakından görme fırsatı bulur. Kars’ın yakın tarihine ışık tutan bu mekân, kültürel miras açısından büyük öneme sahiptir.
10. Camuşlu Kaya Resimleri
Kars’ın Digor ilçesi yakınlarında bulunan Camuşlu Kaya Resimleri, bölgenin en eski tarihî miraslarından biridir. Bu kaya resimleri, Tunç Çağı’na kadar uzanan bir geçmişe sahiptir. Kaya yüzeylerine işlenmiş figürler, dönemin günlük yaşamı, av sahneleri ve hayvan tasvirlerini içerir. Arkeologlar, bu çizimlerin bölgedeki ilk yerleşimcilerin inançları ve yaşam biçimleri hakkında önemli bilgiler verdiğini belirtir. Doğal bir açık hava müzesi niteliği taşıyan bu alan, tarih ve arkeoloji meraklıları için büyüleyici bir keşif noktasıdır.
Kaya resimlerinin bulunduğu alan, doğal çevresiyle birlikte ziyaretçilere etkileyici bir atmosfer yaşatır. Sessizliği, tarihî dokusu ve taşların üzerinde yüzyıllardır duran motifler, insanı derin düşüncelere sürükler. Burada yapılan geziler, hem görsel bir şölen hem de geçmişle kurulan güçlü bir bağ niteliğindedir. Doğa yürüyüşü ile birleşen bu tarihî keşif, ziyaretçilerin unutamayacağı bir deneyim olur.
11. Kuyucuk Kuş Cenneti
Kuyucuk Kuş Cenneti, Kars’ın Arpaçay ilçesinde yer alır ve Türkiye’nin önemli kuş gözlem alanlarından biridir. Ramsar Sözleşmesi kapsamında koruma altına alınan bu sulak alan, 200’den fazla kuş türüne ev sahipliği yapar. Göç mevsimlerinde flamingo, angıt, turna gibi nadir türleri gözlemlemek mümkündür. Kuş gözlem kuleleri, fotoğrafçılar ve doğaseverler için ideal bir konum sağlar.
Bölge sadece kuş çeşitliliğiyle değil, doğal manzarasıyla da dikkat çeker. Gölün etrafındaki yürüyüş yolları ve piknik alanları, ziyaretçilere huzurlu bir ortam olur. Kuyucuk Gölü, ekoturizm açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Doğa ile baş başa vakit geçirmek ve yaban hayatını yakından gözlemlemek isteyenler için unutulmaz bir duraktır. Burada geçirilen zaman, hem huzur hem de keşif duygusunu aynı anda yaşatır.
12. Abughamrents Kilisesi - Polatoğlu Kilisesi
Abughamrents Kilisesi, Ani Ören Yeri içinde yer alan ve 10. yüzyılda inşa edilmiş önemli bir yapıdır. Taş işçiliği ve detaylı süslemeleriyle dikkat çeker. Bazı kaynaklarda Polatoğlu Kilisesi olarak da bilinen bu yapı, Ani’nin en iyi korunmuş dini yapılarından biridir. Duvarlarında yer alan işlemeler ve mimari detaylar, dönemin sanat anlayışını gözler önüne serer.
Zamanla tahrip olsa da hâlâ güçlü bir mimari etkiye sahiptir. Ziyaretçiler, burada hem Orta Çağ Ermeni mimarisini hem de bölgenin tarihî önemini yakından hisseder. Kilisenin bulunduğu alan, Arpaçay Nehri manzarasına hâkimdir ve bu manzara, tarihi geziye ayrı bir güzellik katar. Fotoğraf tutkunları için de oldukça cazip bir noktadır.
13. Selçuklu Kervansarayı
Selçuklu Kervansarayı, Kars’ın önemli tarihi yapılarından biridir ve 13. yüzyılda inşa edilmiştir. İpek Yolu üzerinde bulunan bu kervansaray, dönemin ticaret ağında önemli bir konuma sahipti. Geniş avlusu, sağlam taş duvarları ve konaklama alanları, ziyaretçilere Selçuklu mimarisinin görkemini yansıtır.
Günümüzde kısmen ayakta olsa da yapının ihtişamı hâlâ hissedilir. Burada dolaşırken, geçmişte tüccarların ve yolcuların nasıl bir ortamda mola verdiğini hayal etmek mümkündür. Kervansaray, tarih ve mimari tutkunları için Kars’ta mutlaka görülmesi gereken yerlerden biridir.
14. Genç Kızlar Kilisesi
Genç Kızlar Kilisesi, Ani Ören Yeri’nde yer alan ve 13. yüzyılda inşa edilmiş etkileyici bir yapıdır. Kilisenin adının, içinde eğitim gören genç kızlardan geldiği düşünülür. Mimarisi, taş işçiliği ve zarif kemerleri ile dikkat çeker.
Kilise, zaman içinde çeşitli hasarlar görmüş olsa da ana yapısı ayakta kalmıştır. Ziyaretçiler, burada hem dini hem de eğitim amaçlı kullanılan bir yapının tarihî atmosferini deneyimleyebilir. İç mekânda kalan süsleme izleri, geçmişin izlerini taşır.
15. Ani Şehir Surları
Ani Şehir Surları, kenti çevreleyen ve savunma amacıyla inşa edilmiş etkileyici bir yapıdır. Orta Çağ’ın askeri mimarisini yansıtan bu surlar, şehre girişte heybetli bir görüntü oluşturur.
Surların bazı bölümleri günümüze sağlam şekilde ulaşmıştır. Üzerinde yer alan kapılar ve kuleler, geçmişin savunma tekniklerini anlamak için önemli ipuçları verir. Ani’yi gezenler için surlar, fotoğraf ve tarih açısından kaçırılmaması gereken bir noktadır.
16. Aziz Prkich Kilisesi
Aziz Prkich Kilisesi, Ani’deki en önemli dini yapılardan biridir. 10. yüzyılda inşa edilen bu kilise, merkezi planlı mimarisi ve yüksek kubbesi ile dikkat çeker.
İç mekânı büyük ölçüde tahrip olsa da dış cephedeki taş işçiliği hâlâ etkileyicidir. Ziyaretçiler, burada Orta Çağ Ermeni mimarisinin en güzel örneklerinden birini görme fırsatı bulur.
17. Kars Kalesi
Kars Kalesi, şehir merkezinde yer alır ve 12. yüzyılda inşa edilmiştir. Stratejik konumu sayesinde yüzyıllar boyunca şehrin savunmasında önemli rol oynamıştır.
Kaleden şehir manzarasını izlemek, özellikle gün batımında oldukça keyiflidir. İçinde çeşitli dönemlere ait yapılar yer alır. Kars’a gelen herkesin uğraması gereken bir tarihi noktadır.
18. Gagik Kilisesi
Gagik Kilisesi, Ani Ören Yeri’nde 10. yüzyılda Kral Gagik tarafından yaptırılmıştır. Yuvarlak planlı mimarisi ile diğer kiliselerden ayrılır. Günümüzde kısmen yıkık olsa da özgün tasarımı sayesinde hâlâ ilgi çeker. Burada dolaşırken geçmişin ihtişamını hissetmek mümkündür.
